Bijenbloemen op het Polderplein in winkelcentrum Hoofddorp
Dit is het 2e jaar dat Bee Heroes de fruitboom bakken en de koperen ring op het Polderplein in Hoofddorp verzorgd. Het is waardevol om midden in een winkelcentrum via drachtplanten een verhaal over de bijensterfte te kunnen vertellen. We zijn Sonja Olthuis-Langendijk, centrummanager bij stichting Ondernemersfonds Hoofddorp Centrum, dan ook dankbaar dat ze ons vorig jaar benaderd heeft.
Terwijl de bakken in 1e instantie goed leken aan te gaan slaan, heeft de extreme droogte echt een zware tol geëist. Veel planten hebben het niet gehaald en zijn recentelijk vervangen. Het staat er in de 2 kruidenbakken en de koperen ring nu weer mooi bij, met in laatstgenoemde een mix van ecologische bijenbloemen, te weten:
Nepeta
Salvia nemorosa
Persicaria Amplexicaulis
Ereprijs/ veronicastrum
Rode basilicum
IJzerhard / verbena
Agastache
Fijne guldenroede / solidago
Herfstaster (bijzonder drachtrijk en bovendien nog vol bloemen als de herfst en winter intreedt)
Japanse anemoon (iets minder stuifmeel- en nectarrijk, maar erg mooi tussen de andere bloemen)
En nog wat er door heen gezaaide 1 jarigen zoals kamille en phacelia
Ook al heeft het de schade niet helemaal kunnen herstellen, daarvoor was het al te lang te droog en heet geweest, we zijn ook erg blij met het team van Zoet en Zalig, die van het voornoemde ondernemersfonds een lange tuinslang heeft gekregen om af en toe te helpen met wateren. Bedankt daarvoor! Super hoe de bakken zo meer en meer een gedeelde verantwoordelijkheid worden.
Aan het verduurzamen (de bakken en de planten) van de fruitboom bakken gaan we werken, daarover hebben we binnenkort overleg. Hopelijk kunnen we volgend jaar met een mix van wintervaste en andere bloemplanten gaan werken, en dan in ieder geval weer met de zo dankbare Oost-Indische kers, die naast mooi en drachtrijk ook erg geschikt is voor in de keuken. De bloemen en blaadjes zijn heerlijk op een salade of in je omelet beslag, en van de zaadjes kun je kappertjes maken. Dat is erg eenvoudig en doen je zo:
Verzamel een flinke hand nog groene zaden van de Oost-Indische kers. Was de zaden en bedek ze met grof zeezout. Laat de kappertjes een dag en een nacht in het zout staan. Was daarna het zout van de zaden af en leg ze onderin een glazen pot. Verwarm (niet koken) een cider-achtige azijn met een takje tijm, wat venkel- en korianderzaad. Schenk het warme azijnmengsel over de kappertjes. Sluit de pot goed af en laat het geheel 2 weken met rust (minimaal, als het je lukt..). Je geduld wordt beloond met heerlijke zure kappertjes die echt niet onderdoen voor de bekende kappertjes die van de mediterrane kappertjes plant komen, ook wel de capparis spinosa.
De planten in de Koperen ring en in de kruidenbakken komen van de fantastische ecologische kweker Wiering, zie hier hun website, ze zitten tegenover Tuinen van West in Amsterdam Nieuw-West. Planten van hoge kwaliteit, grond en plant 100% ecologisch en het is altijd een feest hun kwekerij te bezoeken.
Drachtbloemen het hele jaar rond
De problematiek rondom de bijensterfte is meervoudig en omvat een waaier aan factoren. Naast de wijze van imkeren en het gifgebruik in de landbouw en prive (moes)tuinen speelt de wereldwijde afname van biodiversiteit en bloemenaanbod een grote rol. En is het nou niet mooi dat wij daar in ieder geval zelf wat aan kunnen doen. Bijenbloemen planten! Zoveel mogelijk, de juiste soorten en het liefst over alle seizoenen.
Pollinating galore!
Naast de bekende zonnebloem, lavendel, vlinderstruik, ijzerhard, scharlei, roosmarijn, stokroos, boekweit, phacelia, salvia, kattenkruid en goudsbloem zijn er nog veel meer soorten.
Goede lente en zomerbloemen voor honingbijen en wilde bijen
Veronica longifolia, Lange Ereprijs komt ook inheems voor
Aruncus dioicus, Geitenbaard verwilderd
Hesperis matronalis, Damastbloem verwilderd
Thymus serpyllum, Wilde Tijm, keukenkruid
Salvia officinalis, Salie keukenkruid
Origanum vulgare: Wilde Majolein (Metsel-, zand-, kegel-, bloedbijen) inheems
Stachys byzantina: Ezelsoor (speciaal voor grote wolbij)ook haren voor nest! Tuinplant
Lathyrus latifolius: Brede lathyrus (Lathyrusbij;behangersbij) verwilderd
Coreopsis verticillata Meisjesogen (Tronkenbijen, Groefbijen) tuinplant
Aster ageratoides: Herfstaster (Groefbijen)
Wilde flora (natuurlijke tuin)
Reseda lutea/luteola: wilde Reseda/Wouw (Resedamaskerbij) inheems
Centaurea jacea: Knoopkruid: (Behangers-, zand- groefbijen) inheems
Leonurus cardiaca: Hartengespan (Wolbijen, Behangersbijen) inheems
Pulmonaria officinalis: Longkruid (Metselbijen, Zandbijen) "inheems" ook cultuursoorten
Campanula soorten. Klokjes soorten (voor klokjesbijen) inheems ook cultuursoorten
Malva moschata: Muskuskaaskruid (Zand-, grote klokjesbij, Groefbijen)
Brassica napus: Koolzaad (Zand-, masker-, metselbijen)
Achillea millifolium: Gewoon duizendblad (Zijde-, zand-, groefbijen)
Leucanthemum vulgare: Gewone Margriet (Groef-, zand-, tronkenbij)
Vicia cracca: Vogelwikke (Wikkebij, Langhoornbij, Metsel-, behangersbijen)
Met dank aan het team van de bijenlint!
En voor een mooie lijst herfstbloemen zie hier
Bee Heroes en We Can Change festival van kunstenaar Natascha Hagenbeek
Zaterdag 22 september had in hartje Bos en Lommer, Amsterdam, een fantastisch festival plaats. Het We Can Change Festival in het kader van, en in de binnentuin van I can change the world with my two hands, een stadslandbouw kunstproject van Natascha Hagenbeek. Zie haar website hier.
Voor die dag, waarop diverse kunstenaars en deelnemers de bezoekers kennis lieten maken met duurzaamheid en illustreerden hoe je zelf het spreekwoordelijke heft (en spade!) in handen kan nemen, had Bee Heroes een kraam rondom het thema Bijen en Bestuiving georganiseerd. Nicole de Rop van Natuur & Milieuteam Zuid kwam over zijn groenprojecten in de stad vertellen en gaf een inspirerende demonstratie bijenkorven vlechten. Heerlijk zag het eruit, en notabene met heus vlechtriet van Amsterdamse bodem. Hilde Anna de Vries, campaigner biodiversiteit bij Greenpeace, gaf informatie over de relatie tussen pesticiden en bijensterfte en wat we zelf kunnen doen om de bijen te helpen. Stadsimker Jan-Willem van den Heuvel vertelde honderduit over zijn eigen ervaringen als natuurvriendelijk bijenhouder, met onder meer volken in het Amsterdamse Erasmuspark. Bee Heroes, tot slot, gaf tips and tricks over de aanleg van ecologische bloemenvelden en tuinen, en verzorgde een klieder kladder vingerverf-workshop buzzzy fuzzzy bees, speciaal voor de kleintjes.
Wat een geslaagde en interessante dag was het!
dik 300 bezoekers - zon en regen incluis..;
veel uitwisseling van ideeën en inspiratie;
enthousiaste en geïnteresseerde bezoekers;
en een aanstekelijke aanpakkers mentaliteit.
Bedankt Jan-Willem, Hilde en Nicole voor jullie bijdrage, gefeliciteerd Natascha en team en Bee Heroes denkt graag mee over een 'next edition'.
Foto credits Dominique Panhuysen (foto 1 tot en met 6 en 9)
Bloemen en bijen en ajajaj, de droogte
Trots en dankbaar en nu alleen de regen nog...
Natura Artis Magistra | De Klaproos
Natura Artis Magistra | De Klaproos
Vrijwilligersuitje bij Moestuin Leyduin
Vrijdag 15 juni hadden we ons vrijwilligers uitje bij Moestuin Leyduin. Wat een heerlijke middag was het, op een sprookjesachtig mooie plek.
Wieden dat 't een aard heeft
Men neme een paar nachten stevige regen en een flinke dosis bijzonder warm zonneweer en de natuur explodeert. De plantenwereld, dus ook de minder geliefde akker- en haagwinde, brandnetel, grasfamilie en roemruchte akkerdistel, welen werkelijk tierig. En ohh, duizendmaal sorry, wonderschone prikkelstekers, we weten hoe voedsel-fähig jullie voor de bijen zijn, maar jullie vermeerderdrang via bloem en wortel is rücksichtlos en ontneemt de andere bloemen licht, voedsel en wortelruimte. En ja, wij moeten de balans in de gaten houden en ook de boeren niet in het grote akkerdistelverdriet storten...
Om het team van de ecologische kweker Cruydt-Hoeck nog maar eens aan te halen: “Een bloemenweide is geen natuur, maar cultuur waarbinnen ruimte is voor natuurlijke processen. Om een bloemenweide in stand te houden moet deze dus beheerd worden door mensen”.
Afgelopen weken hebben wij dus gezwoegd, geploeterd en onuitputtelijk noeste arbeid geleverd. Zeker 45 extra grote Tubtrugs teilen vol hebben we gewied. Onze handen krampen nog na, onze knieën kreunen van het bukken, maar ons gemoed is goed, want mooi en bij-paradijselijk wordt het.
Zie een foto selectie van de drie bijenbloemen velden (het 3125m2 en 2500 m2 veld in Park Vijfhuizen en het 750 m2 veld op steenworp afstand van het Kunstfort) en op het forteiland de kruidentuin bij het hefkoepel geschut en de halve cirkel rond de bijenstal.
Met veel dank aan alle hardwerkende en betrokken vrijwilligers, locatiepartner Recreatieschap Spaarnwoude, kwekerij Cruydt-Hoeck en De Heliant, Dirk de Winter Ontwerp, het Kunstfort team, alle donateurs van de Crowdfunding campagne VoorDeNatuur (november 2017) en Nederland Zoemt.
* Bron bij eerste afbeelding: Schilder Jan van Kessel de Oudere. Vlinders, motten en insecten met distel en komkommerkruid. 1654 Foto National Gallery
* Laatste afbeelding (voor het logo van Nederland Zoemt) is van een schilderij van kunstenaar Anja de Zanger (Vijfhuizen). Distelvink, olieverf op papier, 2018
(Geen) Kunstfort honing
"Kan ik alvast 2 potjes van jullie lente honing reserveren?” “Ik wilde Kunstfort honing in het Fortrestaurant kopen, maar zag niks staan. Is het al uitverkocht?”
Aardig wat mensen hebben afgelopen jaar gevraagd waar ze onze Kunstfort honing konden krijgen. We moesten ze teleurstellen met het antwoord dat de potjes niet razendsnel waren uitverkocht, maar dat we überhaupt niks verkocht hadden. Maar waarom dan? Waren de honingetiketjes op, had de imker geen slingerlust of hadden onze bijen er in het jaar 2017 gewoon totaal geen zin an?
Imkeren
Zoals bij de meeste verschijnselen is ook hier de verklaring meerledig. De wijze van imkeren en de fysieke omstandigheden waaronder leefomgeving en klimaat spelen allemaal mee. Ik begin met inzoomen op de wijze van bijenhouden. Onze imker Ben imkert natuurvriendelijk. Dit betekent dat hij zo min mogelijk inbreuk pleegt op het natuurlijke ritme en gedrag van de bijen. Zo laat hij altijd voldoende honing voor de volken over en neemt alleen surplus af. Hij imkert per volk op 2 broedkamers en een deel van de honing blijft altijd voor de bijen, die hiervoor tenslotte hard gewerkt hebben. De uit de bloemen verzamelde nectar voorziet, eenmaal thuis omgetoverd tot honing, in het dagelijks eten en dient als voedselvoorraad voor de wintermaanden, als er niet meer uitgevlogen wordt. Ben laat altijd een substantieel deel van de honing rondom de broednesten zitten. Hij oogst alleen de honing van de 2e broedkamer raat; dat is de raat die als bovenste in de kast is geplaatst. Een eventueel tekort aan honingvoorraad vult hij met goede kwaliteit suikerwater aan. Het is niet zo dat de volken afgelopen lente en zomer helemaal geen honing geproduceerd hebben, het was alleen te weinig om af te nemen. We hadden hooguit een paar kilo in de twee volken. Dit zoete goedje hebben we dus niet geslingerd en is voor de volken gebleven.
Ben imkert ook op andere vlakken natuurvriendelijk. Zo knipt hij bijvoorbeeld niet een deel van de vleugeltjes van de koninginnen af (dit wordt in de reguliere imkerij veel gedaan om te voorkomen dat volken gaan zwermen). Verder slingert hij de honing zonder het te verwarmen. Alle vitamines, mineralen en antioxidanten zitten er zo nog in. Hij bestrijdt al 15 jaar geen varroamijt meer in zijn volken (ook niet bij zijn volken die hij in de Fruittuinen in Hoofddorp heeft staan). Af en toe gebruikt hij preventief wat etherische oliën in het suiker water, bv pepermunt, maar oxaalzuur of mierenzuur zet hij niet in.
De weergoden
Bijen vliegen in de lente vanaf 9 graden uit, op zoek naar dorstlessend water en voedzame nectar en stuifmeel. Onder deze temperatuur is het te koud voor ze en gaan de foerageerbijen de deur liever niet uit. We hebben sinds 2015 relatief slechte lentes en zomers gehad. Dat veroorzaakt naast minder foerageer activiteit * ook dat de darren (de mannetjesbijen) door de gure wind niet graag naar buiten gaan en als ze het weer toch durven te trotseren kunnen ze gehavend terugkeren zonder hun belangrijkste levensklus geklaard te hebben. Er heeft dan geen of een slechte bevruchting plaatsgehad, waardoor de koningin minder (gezonde) werkbij eitjes zal gaan leggen.
Het vele natte en winderige weer heeft er daarnaast waarschijnlijk mede voor gezorgd dat 1 de volken al een paar jaar humeurig is. De Griekse windgod Aeolus blijft een geduchte vijand in de polder. Niet alleen bij boer en burger, ook de bijen worden er niet vrolijk van en verspreiden hun slechte stemmingsbuitjes onder elkaar en zo wordt een humeurig maandje al snel een nieuwe modus vivendi in het volk. Ja, ook bijen kunnen het shagrijn hebben, en houden ... Een volk honingbijen vormt 1 organisme en functioneert in een geavanceerde vorm van interafhankelijkheid. Onze ‘boerenverstand’ theorie is dat een volk dat structureel moody is daar veel energie aan kwijtraakt en dat dit tekort zijn weerslag heeft op het goed functioneren van het volk. Dit kan dus mede zijn invloed hebben op de honingproductie.
Standaard weerfactoren spelen sowieso een rol. Zo produceren planten in de ochtend relatief veel nectar. Tussen tien en twee uur is er minder, maar wel weer heel erg geconcentreerd want dan is het minder waterrijke nectar, en tegen de avond stijgt het aanbod weer. De productie van nectar en de suikerconcentratie fluctueert dus met de weersomstandigheden mee. Bij droog, warm weer produceert de plant minder nectar, maar daar zitten wel meer suikers in dan bij regenachtig, koel weer. Oohh, complex samenspel der elementen.
Omgevingsfactoren
Andere factoren zijn de aanwezigheid van koolzaad in de Haarlemmermeer. Dit vormt een kleine deelverklaring, maar het is bekend onder imkers dat bijen van deze dracht sikkeneurig worden. En een slecht gemoed doet een gezonde voedselproductie zelden goed … Verder hebben we de pesticidenuitstoot van de sierbollentelers en andere boeren. Hier zal door onze bijen niet zozeer direct op gefoerageerd worden, maar de kwalijke gevolgen ervan, op onder meer de waterkwaliteit in de omgeving, heeft wel een negatieve impact op de gezondheid van de volken. Dan is er natuurlijk de kerosine uitstoot van de vliegtuigen en zijn er de elektrische masten in de omgeving, die met de nieuwe generatie masten uit 2016 in aantal bovendien ook nog enorm zijn toegenomen. De elektrische straling heeft op bijenvolken, die een heel sensitief wezen vormen, geen positief effect. Hoe kwalijk het effect ervan exact is, daar wordt nog onderzoek naar gedaan.
Verder is er natuurlijk de aanwezigheid van de drachtplanten **. Het is belangrijk, hoe open kan een deur zijn .., dat er voldoende en gezond voedsel in de omgeving aanwezig is (honingbijen foerageren tot maximaal 5 km afstand van de kasten) en dat het voedsel goed over de drie seizoenen verdeeld is (de wintermaanden blijven de volken zoals al duidelijk was lekker binnen). In juli is er sowieso minder dracht in de natuur aanwezig, maar dit is in de polder nog sterker het geval.
Tot slot hadden we dit jaar een darrenbroedige veger. Een veger is een manier om een kunstzwerm te maken. Een kunstzwerm kan een imker willen maken om zo het zwermen te kunnen beheersen en dus geen bijen te verliezen, geen boze buren te krijgen en geen vleugeltjes te hoeven knippen. Dit is wel een vorm van manipulatie, maar 1 die het volk, zover mijn kennis reikt, niet verstoort of ondermijnt. Een koningin is darrenbroedig als ze alleen onbevruchte eitjes legt; dit zijn de eitjes waar de mannenbijtjes uit komen. De mannetjes zorgen voor de bevruchting van de koningin in de lucht, maar hebben nauwelijks meer een functie in het volk. Als er dus te weinig werkbijbroed is, zal het volk niet overleven. De werkbijtjes doen namelijk al het werk, waaronder schoonmaken, waken, voeden en foerageren. Mogelijk heeft de jonge koningin dus geen (goede) bruidsvlucht gehad als gevolg van een te lange periode slecht weer.
Een laatste deelverklaring waarom onze volken zo weinig honing hebben geproduceerd is dat we misschien een besmette kunstraat hebben gehad. Dan is de raat niet met zuiver bijenwas gemaakt, maar is er bijmenging met stearine en beetje parafine geweest. Deze was veroorzaakt sterfte bij het broed. 2016 zijn door de Nederlandse Bijenhouders Vereniging (NBV) voor t eerst broedproblemen toegeschreven aan kunstraat. We gaan voor komend jaar dan ook overwegen om alleen maar raten van de was van eigen of bij ons bekende volken te (laten) maken.
En nu maar duimen dat het een mooi bijenjaar wordt, met meer en gezondere lokale biodiversiteit, betere weersomstandigheden, lekkere honing voor bij en mens en in ieder geval 1 vrolijker bijenvolk op ons prachtige Kunstfort eiland. Keeping posted!
En ons mailen kan altijd. Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
* Foerageren betekent het op zoek gaan naar voedsel door dieren
** Dracht planten zijn alle planten met bloemen die stuifmeel, nectar of honingdauw produceren
- De eerste foto is van onze bijenstal (december 2017)
- De 2e foto is van imker Ben en maakt onderdeel uit van de portretserie Helden op de Stelling van fotograaf Geert Snoeijer
Donateurs bedankt!!
Feestslingers en bubbels!!!
Dankzij 45 gulle donateurs hebben we ons streefbedrag van 3000 euro ruim gehaald. Met dit geld kunnen we onze ecologische bijenbloemenvelden blijven onderhouden en onze ambitie de biodiversiteit lokaal te vergroten weer een beetje meer waarmaken. Het werk in de velden en het resultaat ervan helpen bovendien het bewustzijn omtrent bijensterfte en de afnemende biodiversiteit te vergroten. Dubbel winst dus :-).
Volgend jaar organiseren we een rondleiding in ons grote veld in Park Vijfhuizen om alle donateurs te bedanken. En voor iedereen die een keer wilt komen kijken, meedoen of vragen heeft omtrent het Bee Heroes project onderdeel 'ecologische bijenbloemen velden', klim in de digitale pen en stuur een mailtje naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
Klik hier voor een paar 'dank gifjes', de donateurs giftjes komen volgend jaar ;-). En mocht je nog een keer naar de crowdfunding willen kijken, klik hier.
Namens alle bee heroes danken wij de donateurs, de betrokken (oud) vrijwilligers, het team van het crowdfund platform VoorNatuur en IVN en niet te vergeten de Provincie Noord-Holland voor de verdubbelaar van 1500 euro.
Dank allen en tot in de bloemenvelden!
Crowdfunding campagne VoorNatuur geslaagd!
Wat een feest! Vanochtend hebben we het streefbedrag gehaald. Hier zijn we geweldig blij mee. We hebben nog 15 dagen te gaan, maar we weten nu in ieder geval zeker dat we onze velden in 2018 kunnen doorontwikkelen. Wauw!!
Er volgt nog een bericht aan het einde van de campagne op 6 december, maar we willen alle donateurs nu in ieder geval alvast heel erg bedanken! En daarbij willen we Sonja van Stichting Ondernemersfonds Hoofddorp Centrum (SOHC), Marco en Martin van HEMA Hoofddorp centrum en schmink heldin Hester niet ongenoemd laten, want dankzij hun hebben we een hele middag campagne kunnen voeren voor het HEMA filiaal, en vele kindergezichtjes kunnen verblijden met mooie vlinders, bloemen en buzzzzzy bijtjes. Deze dag hebben we niet alleen donateurs gevonden voor de campagne, maar winkelend publiek ook kunnen vertellen wat we binnen het project allemaal doen, hoe belangrijk lokale biodiversiteit is EN hoe wij daar allemaal aan bij kunnen dragen.
Want het is een open deur, maar daarom (juist) niet minder waar....
veel kleine bijdragen kunnen grote impact hebben, vele handen maken licht werk en hoe meer mensen zich bewust van iets worden, hoe meer de kritische massa groeit, des te meer meters we (samen) kunnen maken en beleid kunnen beïnvloeden.
Wij danken alle betrokkenen, alle eerder actieve en nog actieve vrijwilligers en alle 42 donateurs die de crowdfunding campagne tot een succes hebben gemaakt.
En mocht je toch nog een kleine donatie willen doen, dat zeggen wij geen nee ;-). We hebben gister met de directeur van basisschool de Tweemaster in Vijfhuizen gesproken en we hebben mooie plannen voor een educatieve samenwerking in onze bijenbloemen velden. Met het extra geld zouden we bv samen met de klassen een schelpenpad in het grote meerjaren veld in Park Vijfhuizen kunnen maken (zodat de bezoeker van het veld nog meer door de bloemen- en insectenpracht omringd kan worden) en/of grote kattenstaart kunnen planten langs de waterkant. Dit is namelijk een mooie drachtplant, met veel gezond (groen!!) stuifmeel en nectar.
Zie hier de campagne site.
En alle kleine bijdragen zijn welkom, zeker ook onder de 25 euro (het bedrag dat aangegeven staat binnen de donatie knop). En voor de donateurs vanaf 15 euro organiseren we late lente 2018 een feestelijke rondleiding in het grote veld.
Bedankt allemaal, jullie zijn bee heroes!!
